Franks Filmtip: Ballon

BREDA - Wekelijks belicht filmliefhebber Frank Spreuwenberg een film die in een van de Bredase bioscopen draait. Deze week: Ballon. Te zien in Chassé Cinema.

Wurggreep van het socialistische paradijs

In de nasleep van de Tweede Wereld oorlog werd Duitsland verdeeld in oost en west Duitsland. Oost Duitsland (bekend als de Deutsche Demokratische Republik DDR) was communistisch en in de ogen van de westerlingen niet vrij. Dat vonden ook veel Oost Duitsers, die de DDR niet mochten verlaten. Op allerlei manieren probeerden ze te ontsnappen naar het vrije westen. Om dat te verhinderen bewaakte de staat niet alleen scherp de grenzen, maar bouwde de DDR in 1961 zelfs een muur om de onderdanen binnen de landsgrenzen te houden. Nu worden muren gebouwd om binnendringers buiten te houden, maar in de DDR gebeurde dus het omgekeerde. Bij vluchtpogingen zijn tussen 1961 en de val van de muur in 1989, dit jaar dus dertig jaar geleden, 800 mensen omgekomen. 75.000 Oost Duitsers zijn in die periode gearresteerd omdat ze vluchtplannen hadden. Het Mauermuseum in Berlijn laat de listige kunstgrepen en vindingrijke manieren zien waarmee de DDR onderdanen de autoriteiten om de tuin probeerden te leiden om zo aan de wurggreep van het socialistische paradijs te ontkomen. Een van de tentoongestelde objecten is een hete luchtballon waarmee de families Strelzuk en Wetzel naar het westen zijn gevlucht. De film Ballon vertelt het verhaal achter deze spectaculaire ontsnapping.

Race tegen de klok

Peter Strelzuk (Peter Mücke) en Gunter Wetzel (Davis Kross) zijn vrienden. Peter is elektromonteur en een handige klusser, Gunter werkt in het ziekenhuis, maar is ook vaardig met de naaimachine. Samen besluiten ze met een zelfgemaakte hete luchtballon de grens over te steken naar het westen. Al vóór de eerste poging haakt de familie Wetzel af, te gevaarlijk. De familie Strelzuk zet wel door maar de ballon stort neer, net aan de Oost Duitse kant van de grens. Dan begint een race tegen de klok want het is maar een kwestie van tijd voor de geheime dienst, de Stasi, Peter en zijn familie zal hebben op gespoord. Peter was wel zo verstandig om de nummers uit de gasflessen te vijlen, maar zijn vrouw is bij de stranding haar medicijnen verloren. Weliswaar staat haar naam niet op het etiket, maar wel de naam van de apotheek.

Zo heeft luitenant-kolonel Seidel (Thomas Kretschmann) een aanknopingspunt. Hij is vastberaden de vluchters te vinden want in het Oost Duitsland van toen was elke geslaagde vluchtpoging gezichtsverlies van het regime. De autoriteiten zoals militairen, politieagenten en andere overheidsdienaren, werden persoonlijk verantwoordelijk gehouden als ze de vlucht, achteraf gezien, hadden kunnen verhinderen. Slaagde een vlucht dan werden ze veronderstelt behulpzaam te zijn geweest en daar stonden zware straffen op. De kaartenbak van de apotheek biedt de adressen die de rechercheurs één voor één bezoeken en intussen zoekt het leger met groot materieel.

Dat de familie Strelzuk na de eerste poging nog ongezien thuis is gekomen mag een wonder heten. Hoe kom je in de DDR, waar het wemelt van verklikkers, aan voldoende stof voor de ballon zonder op te vallen? Hoe knutsel je ongemerkt zo'n gevaarte in elkaar en hoe regel je dat de kinderen hun mond niet voorbij praten? Bij de tweede poging op 16 september 1979 steeg de ballon op naar 2.500 meter met beide families in de mand. De hete luchtballon van veelkleurige stroken tafzijde droeg de gezinnen met dertig kilometer per uur van oost naar west.

Spannend en spectaculair

Vanaf de mislukte eerste poging wordt de film een actiefilm. In zijn rode leren jas gaat luitenant-kolonel Seidel verbeten achter de vluchters aan. Die voelen de dreiging en Vanaf de mislukte eerste poging wordt de film een actiefilm zetten alles op alles om weg te komen met een tweede ballon. Dan eens zien we Seidel en zijn mannen in actie, dan weer Strelzuk en Wetzel met hun vrouwen en kinderen. Met deze parallel montage wordt het verhaal, waarvan de kijker de afloop kent, toch nog ongemeen spannend.

Regisseur Herbig heeft enige uitleg over de historische context achterwege gelaten. Kennelijk gaat hij er van uit dat na dertig jaar iedereen die nog wel weet. Ook de sfeer in de DDR komt nauwelijks aan bod. Iedereen kon een verklikker zijn of lid van de Stasi. Hoe gingen beide families met die druk om? Die diepgang mist de film, maar spectaculair is het wel.

Bronnen

Voor het scenario heeft regisseur Herbig niet alleen samengewerkt met de families Strelzyk en Wetzel, maar kon hij ook beschikken over het archief van de geheime dienst van de DDR over deze vlucht dat 2000 pagina's telt.

Regie: Michael Herbig
Met: Friederich Mücke, Karoline Schuch, Davis Kross, Alicia von Rittberg en Thomas Kretschmann