Franks Filmtip: 'Het maken van deze docu is een prestatie van formaat'

BREDA - Wekelijks belicht filmliefhebber Frank Spreuwenberg een film die in een van de Bredase bioscopen draait. Deze week de documentaire Mijn Rembrandt. The zien in Pathé.

Hoe verloopt de jacht op een schilderij van Rembrandt? Kun je verliefd worden op de oude verf die door Rembrandt op het doek is gepenseeld? En bestaan er ontdekkingsreizigers in de wildernis van de oude kunst? Op deze en meer vragen geeft de documentaire Mijn Rembrandt haarscherp antwoord.

Hollands Glorie

De documentaire van regisseur Oeke Hoogendijk (58) ademt Hollands Glorie in elke seconde. Al zijn de schilderijen van Rembrandt van Rijn zo'n 350 jaar oud, de wereld kan er geen genoeg van hebben en er geen genoeg van krijgen. De Schotse hertog Buccleuch rekent Rembrandts portret van de "Lezende oude vrouw" eenvoudig tot zijn familie. "Zij is de krachtigste persoon in huis", zegt hij in de documentaire. Hij vraagt Taco Dibbits - directeur van het Rijkmuseum, dat het portret graag ooit zou willen verwerven - om raad: wáár in zijn landadellijke kasteel komt het portret het best tot zijn recht? Er wordt een kamer uitgeruimd, geheel verbouwd en uiteindelijk hangt het portret tegen de schoorsteen, boven de open haard die de hertog staat op te poken. Je vraag je als leek wel af of dat nou de beste plek is.

Marten Soolmans en Oopjen Coppit

Eerder maakte regisseur Oeke Hoogendijk de documentaire Het Nieuwe Rijksmuseum, over de verbouwing die tien jaar heeft geduurd. In de documentaire Mijn Rembrandt zien we de jacht van het Rijksmuseum op de huwelijksportretten van het echtpaar Marten Soolmans en Oopjen Coppit. Hoofdrolspeler: de Franse baron Eric de Rothschild die het dubbelportret te koop heeft gezet. Hij sliep met ze, zegt hij, Marten links van zijn bed, Oopjen rechts. Hij glimlacht er innemend bij want de prijs is 160 miljoen euro. Taco Dibbits onderhandelt in het geheim. Maar van Franrijk mogen de schilderijen niet allebei het land uit. Dan komen de instituties er aan te pas. Jean Luc Martinez namens het Louvre en Wim Pijbes namens het Rijksmuseum. De andere kunstjager in de documentaire is een Amerikaanse zakenman, die droomt van het bezit van een Rembrandt. Zijn naam is Thomas Kaplan. Na de verkoop van zijn bedrijven in 2007 koopt hij vijf jaar lang elke week een schilderij. Hij bezit inmiddels tien Rembrandts. Als hij "Het meisje met de witte kap" heeft verworven, raakt hij op slag verliefd en bekent haar na aankoop op de mond te hebben gekust.

Er zijn schilderijen ten onrechte aan Rembrandt toegeschreven, maar ook schilderijen waarvan nog ontdekt moet worden dat ze door de grote meester zijn gemaakt, de verborgen schilderijen van Rembrandt. Die zoektocht in de wildernis van de kunst uit de gouden eeuw heeft Jan Six XI, de elfde telg uit het Amsterdamse geslacht van kunstverzamelaars, tot zijn levenswerk gemaakt. De eerst Jan Six is nog door Rembrandt zelf ten voeten uit geschilderd en dat portret hangt in hun huis aan de Amstel. Die zoektocht kan niet zonder hulp van de wetenschap. Die hulp komt van prof. Ernst van de Wetering, in kunstkringen beschouwd als de grootse Rembrandt kenner ter wereld. Bij de DWDD hebben we het eindresultaat van de zoektocht van Jan Six XI kunnen zien, de presentatie van "Portret van een Jonge Man". Maar wat ging er aan vooraf? Oeke Hoogendijk heeft het allemaal in beeld gebracht. Ook de ontdekking door Jan Six XI van het schilderij met de titel "Laat De Kinderen Tot Mij Komen", waarop Rembrandt zichzelf heeft afgebeeld, is spectaculair, al is het schilderij later grotendeels overgeschilderd.

Geld 

Het gaat in de wereld van de kunst om geld, heel veel geld, zegt iemand in de documentaire. Het komt aan op de kleinste details, letterlijk, en daar wordt fraai op ingezoomd. Een typische Rembrandt krul in een witte manchet leidt al tot veel opwinding. Een gemakkelijk leven is het niet, want de kleinste fout kan heel kostbaar zijn. Iedereen staat onder hoogspanning en dat geeft ook de spanning aan deze film. Een kleine vonk kan een kruitvat laten ontploffen. En dat gebeurt dan ook.

Tekst gaat verder onder de foto.

Politieke rel

De huwelijksportretten "Marten en Oopjen" mochten Frankrijk niet uit. "Een politieke rel, nou en" schreeuwt Wim Pijbes het uit. "Deze kans krijg je maar eens in de honderd jaar." De Nederlandse minister van Cultuur gaat praten met de Franse minister van cultuur en dat leidt tot een compromis. Ieder land koopt één portret, maar ze zullen altijd gezamenlijk worden getoond, afwisselend in Frankrijk en in Nederland.

Meer bonje ontstaat rond de aankoop van "Portret van een Jonge Man" door Jan Six XI. Het loopt totaal uit de hand wanneer de kunsthandelaar Sander Bijl stelt een afspraak over gezamenlijke aankoop te hebben gemaakt met Six. Volgens Bijl heeft Six hem een loer gedraaid door iets meer te bieden dan het tevoren afgesproken maximum bedrag, om van hem af te zijn. Als Six in het openbaar zegt dat niet Bijl, maar híj op het spoor van het schilderij is gekomen en dat Bijl alleen maar wist wat hij wist omdat Van de Wetering zijn mond voorbij heeft gepraat, zijn de rapen gaar in de wereld van de chique kunst. Was Van de Wetering aanvankelijk nog op de hand van Six - in de film zegt hij waarom hij denkt dat "Portret van een Jonge Man" door Rembrandt is geschilderd - na deze beschuldiging, verbreekt hij woedend de vriendschap met Six en verklaart hij dat dit portret niet van Rembrandt is. Dat scheelt miljoenen. Op het moment dat Jan Six dat te weten komt zoomt de camera op hem in. Regisseur Hoogendijk is er steeds op het goede moment bij.

Discretie 

Dat Oeke Hoogendijk al deze mensen uit de kunstwereld, waar discretie geboden is, voor haar camera heeft gekregen en niet alleen op hun sterkste, maar ook op hun zwakste momenten, tot in de slaapkamer van de baron De Rothschild aan toe, is een prestatie van formaat. Ze heeft vier jaar aan de documentaire gewerkt.