Mysterieuze Koepelgevangenis geeft geheimen prijs

CENTRUM – De grote poort met zijn twee karakteristieke torens aan de Nassausingel en natuurlijk de enorme koepel van de Boschpoort gevangenis zijn ingebed in de Bredase historie. Maar zelden komt iemand verder dan de buitenmuren die zijn omringd met prikkeldraad en camera’s. Dit weekend gaf de Penitentiaire Inrichting een aantal van zijn geheimen prijs.

Het is haast jammer te noemen dat Breda in de promotie van de stad niet kan pronken met de Boschpoort gevangenis. Het monumentale gebouw dat dateert uit 1886 zou een waardevolle aanvulling zijn om toeristen te lokken. Maar, die aantrekkingskracht geldt natuurlijk niet voor degene die er verblijven.

“Sommige mensen denken wel eens dat het hier op een hotel lijkt. Maar ik kan u verzekeren dat dat niet het geval is. Hier houdt de vrijheid echt op”, benadrukt vestigingsdirecteur Roos Hamers.

Harde wereld
Het is een harde wereld. Dat blijkt uit het verhaal van oud-bewaker Ton Schepers die zaterdag op de open dag is afgekomen. Het is de eerste keer dat hij terug is sinds hij in 1980 door een gevangene een cel in werd getrokken en helemaal in elkaar werd geslagen. Hij belandde met een kaakbreuk en glas in zijn oog in het ziekenhuis. Hij loopt dan ook Ietwat nerveus door de Boschpoort gevangenis.

“Dit is de eerste keer dat ik terug ben. Ik wilde altijd al terugkomen, maar dat mocht niet. Vandaar dat ik nu mee ben gekomen. Ik heb het veel eerder willen afsluiten. Gelukkig kan dat vanavond, maar ik moet zeggen dat ik het erg spannend vind”, aldus Schepers.

Alertheid is een eigenschap die niet misstaat in deze wereld. Sterker nog, het lijkt onontbeerlijk. Toch ziet Hamers het iets genuanceerder. “Je moet op je tellen passen, maar ik voel mij erg veilig in deze omgeving. Dat klinkt misschien gek, maar als er iets gebeurt dan zijn er genoeg collega’s die kunnen ingrijpen. Je merkt ook heel snel wanneer een gevangene of een situatie niet goed zit. Dat leer je hier wel”, meent de directeur.

De tocht begint en de gids houdt het pasje om de deuren te openen in de hand. ‘Bonk’, met een harde klap valt een deur dicht. Aangekomen in een van de werkplaatsen gaan de gedachten uit naar een scene uit een film of serie. Het idee dat gevangenen hier met de aanwezige gereedschappen en machines wapens voor zich zelf vervaardigen, dringt meteen aan de bezoekers op.

Prikkeldraad en camera's
“Dat is geen vreemde gedachte. Maar er zijn veel voorzorgsmaatregelen, zodat het haast niet mogelijk is gereedschap te stelen. De gevangen worden hier extra in de gaten gehouden”, legt een gevangenismedewerker uit die vanavond voor gids speelt.

De producten die hier worden gemaakt worden daadwerkelijk verkocht aan winkelbedrijven. “Zo kan het zomaar zijn dat artikelen die hier worden geproduceerd in een winkel als de Xenos liggen”, zegt directeur Hamers.

Buiten is het inmiddels donker en de schaduwen van de hoog opgetrokken muren zijn alom aanwezig. De hoeveelheid prikkeldraad en camera’s maken de sfeer er niet beter op. ‘Bonk’, daar gaat weer een deur. Op naar de Koepel.

Het imposante silhouet dat van buitenaf te zien is maakt van binnen nog meer indruk. Een ruimte die 65 meter overbrugt en 35 meter de hoogte inschiet doemt plotseling op. Galerij boven galerij, celdeur naast celdeur en alles is vanaf de werkvloer waarop de bewakers hun ronde doen in een oogopslag te zien.

‘Bonk’, de zoveelste deur sluit achter de bezoekers. Het wordt af en toe benauwd, zelfs in de immense ruimte van de Koepel. “Kom maar eens mee”, zegt de gids terwijl hij een aantal gasten naar een cel leidt. “Het is een ruimte van 10 vierkante meter en van een aantal gemakken voorzien”, legt hij uit.

Benauwde blikken
Een flatscreen televisie, een magnetron, wat bestek en ander serviesgoed staan uitgestald op een tafeltje. “Het lijkt heel wat, maar moet je voorstellen dat het soms wel eens voorkomt dat een gevangene hier 23 uur op een dag binnen zit.” Op dat moment sluit hij met een zware dreun de toegang tot de cel. ‘Bonk’, “Dat geeft een heel ander gevoel, toch?” De benauwde blikken van een paar bezoekers spreken boekdelen.

De tour vervolgt zich richting een naargeestig deel van de gevangenis. De isoleercellen staan alle open. “Gelukkig zijn ze allemaal leeg. Daar zijn we trots op. Hier komen alleen de probleem gevallen en psychisch gestoorden. Die laatste ter observatie”, vertelt de gids.

Het enige dat binnen op de grond ligt zijn een matras met deken en een pyjama-achtig pak. Buiten de cel in een rekje aan de muur hangt een setje plastic bestek en een kartonnen beker. In een cel staand is het levendig voor te stellen dat een gevangene in de isoleercel helemaal door het lint gaat. De krassen, teksten en andersoortige butsen op muren zijn daarvan stille getuige.

De tocht wordt wat luchtiger wanneer de groep de vrouwenvleugel bereikt. ‘Bonk’, iedereen is binnen. De volgende afdeling is compleet roze geschilderd. Cliché, maar het kan haast niet missen. Hier zitten de vrouwen.

Ontsnappingspoging
“Dat is een heel verschil. Hier is het onderling een stuk prettiger”, vertelt directeur Hamers. “Op deze afdeling zorgen ze veel beter voor elkaar. Bemoederen. Dat is natuurlijk typisch iets voor vrouwen. Maar hier zijn weer heel andere problemen. Ze bemoeien zich veel met elkaar.”

Na het bezoek aan de damesgevangenis slingert de groep zich door verschillende gangen en complexen. Achter de laatste gast klinkt wederom een doffe knal: ‘Bonk’.

Aan het eind van de tour is menig bezoeker blij dat voor hen de deur straks openstaat. Een zekere ontsnappingspoging. Dat komt in de praktijk heel zelden voor, verzekert Hamers. Toch ontsnapte vorig jaar een vrouwelijke gedetineerde. En het was een originele. Met een lepel een tunnel onder de muur door graven.

“Maar het is haast niet mogelijk. De gevangene in kwestie zat op een vrijere afdeling. Het is echt zonde, want ze is weer opgepakt en raakte natuurlijk al haar privileges kwijt. Ik ben er nog steeds ziek van.”