Laatst levende Poolse bevrijders bij herdenking bevrijding

BREDA - Het meest bijzonder aan deze week van feestelijkheden rond 70 jaar bevrijding van Breda? “De herdenkingen op zondag, vooral omdat er een groot aantal mensen bij is die er andere jaren niet zijn”, vertelt Jos Figlarek, voorzitter van het herdenkingscomité.

Hij doelt op de oud-strijders. Het comité stuurde brieven de hele wereld rond met uitnodigingen. Van Frankrijk tot Australië. “En natuurlijk Polen”, voegt Figlarek toe. Wie er komen, is nog even afwachten. Wie er in elk geval is, is de inmiddels ook hoogbejaarde zoon van generaal Maczek, destijds bevelhebber van de bevrijders.

Het kleine aantal Poolse bevrijders dat nog leeft, maakt dit lustrum extra bijzonder. Zo’n driehonderd Poolse bevrijders bleven in Breda achter nadat ze in 1944 Breda hadden bevrijd. “Daarvan leven er nog vijf.”  Het is maar de vraag of zij er bij het volgende lustrum nog bij kunnen zijn.  “Van de vijf Bredase bevrijders waren er nog twee bij het concert woensdagavond”, onderstreep de voorzitter. De gezondheid van andere drie stond aanwezigheid niet toe. De jongste, Roman Figiel (88) en de oudste, Willy Wylenzek (98) waren er wel. “Vol trots en ontroerd.”

Figlarek is sinds iets minder dan tien jaar bij de herdenking betrokken. Zelf is hij de zoon van een Poolse bevrijder. “En getrouwd met de dochter van een oud-strijder.” De herdenking is daarom ook op een andere manier bijzonder. “Mijn vader is in 1996 overleden. Hij vertelde nooit wat over de oorlog. Doordat ik nu vaak in musea kom en met veel Polen spreek, krijg ik steeds meer het idee hoe het voor hem geweest is.”

De oorlog was niet bespreekbaar in het gezin. “In gesprekken met anderen bleek dit herkenbaar. De sfeer was er niet naar. Ik heb hem er nooit naar gevraagd. Voor het lesprogramma over de oorlog heb ik ook met leerlingen gesproken. Aan hen vroeg ik ‘Waarom zou hij niets verteld hebben?’ Hun antwoorden lijken op wat ik ervan denk. Hij wilde waarschijnlijk zichzelf niet beschadigen, of zijn gezin.”  De lessen én de herdenking geven invulling aan het stilstaan bij vrijheid en vrede. “De leerlingen weten goed waar het nu zachtjes gezegd niet zo fijn is, zoals Syrië.” En dat vrijheid en vrede niet altijd vanzelfsprekend zijn.

Naast de vertoning van diverse documentaires en films deze dagen, is dit weekend het hoogtepunt van de herdenking. Zaterdag om 14.00 uur wordt bij het Breda’s Museum een plaquette onthuld, in aanwezigheid van een Poolse erewacht. Zondag arriveren rond 09.30 uur lopers van Sprint met het bevrijdingsvuur in het Ginneken. “Daarmee worden in de Laurentiuskerk de kaarsen aangestoken.”

Na de dienst rijdt oud oorlogsmaterieel van Keep them Roling wie dat wil naar de Vogelenzanglaan voor een herdenking. “En daarna naar de Ettensebaan en vervolgens de Grote Markt.” Daar, tussen met Poolse vlaggen aangeklede Grote Markt, staan circa veertig wagens uit de tijd van de bevrijders. Onder toeziend oog van enkele trotse oud-strijders. Misschien wel voor het laatst tijdens een lustrumviering.