Bredase kunstenares breekt door met vaas van algen

BREDA - Bont gemaakt van schimmels en een vaas van algen. De internationale wereld van design en materiaalontwikkeling volgt de Bredase kunstenares Mandy den Elzen op de voet. Haar objecten reizen van Istanbul en New York naar Shanghai en The Economist, Forbes en Surface Magazine besteden aandacht aan haar werk.

Mandy den Elzen verkent de essentie en uitdrukkingskracht van natuurlijke en dierlijke materialen in objecten, mode en interieur. Haar werk komt tot stand door een lang en arbeidsintensief proces, maar het eindresultaat staat niet per se voorop. “Van het bezoek aan het slachthuis tot het prepareren tot de presentatie van uiteindelijke object. Het totaalproces is mijn werk. "

Haar fascinatie voor de natuur en alles wat daaruit voortkomt blijkt uit haar onderkomen in Breda. Haar rijkelijk ingerichte woonkamer doet niet onder voor een zeventiende-eeuwse Wunderkammer. “Vroeger was ik al slakken aan het verzamelen, die ik dan archiveerde op kleur. Ik heb het altijd verwonderlijk gevonden dat wanneer je zaadjes plant, er iets uitgroeit. Dingen die in beweging zijn, dat is veel interessanter dan de dingen die er al zijn.”

In het souterrain van haar appartement heeft Den Elzen haar toekomstige projecten en objecten verzameld. Van koeienmagen tot het gelooide maag- en darmstelsel van het paard, een van haar laatste ondernemingen. “In 2008 begon ik in de tuin van mijn ouders met het looien van koeienmagen. Gewoon door op Google te zoeken hoe ik te werk moest gaan.”

Ze lacht wanneer ze herinnerd wordt aan het bewerkelijke proces: „Het prepareren van de eerste maag kostte me zestig uur. Ik ging aan de slag met oude technieken. Tegenwoordig prepareer ik met andere middelen, maar nog steeds op plantaardige basis.” De vier magen van de koe lopen als een rode draad door haar oeuvre. Magen die stuk voor stuk na preparatie een totaal andere gedaante en structuur aannemen en worden tentoongesteld als object of een toepassing krijgen in mode en interieur.

Den Elzen is altijd aanwezig bij het slachtproces. „Dat vind ik belangrijk. Het is een dualiteit; ik ben dierenliefhebber, en ik wil weten waar het materiaal waar ik mee om ga vandaan komt. Het proces is heel belangrijk, de betrokkenheid bij het dier. Dat begint bij de slacht en loopt van de preparatie van het materiaal tot de uiteindelijke expositie. Het verhaal achter mijn werk is net zo belangrijk als het eindresultaat. Het is een lang proces dat begint bij het vinden van een leerlooierij die wil meewerken. Het looiproces is kostbaar en tijdrovend en het looirecept moet ontwikkeld en telkens aangepast worden.”

Na enkele jaren heeft Den Elzen voor een andere aanpak gekozen. "Op de academie koos ik mijn materialen op de kwaliteiten en eigenschappen die zich toonden. Eigenschappen als transparantie en veerkrachtigheid vormden het object. Nu laat ik de bestaande vorm met rust. Ik ben nog aan het ontdekken; wat is er allemaal te prepareren van een dier? Het is zoveel interessanter om meer te prepareren dan de gebruikelijke huid. Alles wordt na de slacht wel gebruikt en verwerkt, maar waarom mogen deze mooie structuren niet gewoon gezien worden?"

'Ik ben nog aan het ontdekken; wat is er allemaal te prepareren van een dier?'

Haar doorbraak was de algenvaas, die al enkele jaren de wereld rondreist en nu voor een expositie in het museum Fiera di Vicenza is. Material ConneXion, het internationale innovatiecentrum voor materiaalinnovatie dat wereldwijd exposities programmeert, toonde haar materiaal eerder tijdens de New York fashion week op een material runway. “Mijn werk wordt regelmatig gevraagd op designbeurzen, maar is in wezen heel autonoom. Natuurlijk begrijp ik dat de esthetische kwaliteit van het materiaal zich leent voor exposities.”

Onlangs startte ze haar ontdekkingstocht naar de ontwikkeling van bont. Plantaardig bont welteverstaan, op basis van de schimmel mycelium. In samenwerking met de Universiteit van Utrecht en Officina Corpuscoli werkt Den Elzen in een cleanroom bij Mediamatic Amsterdam. “Het is een moeilijk proces, het bont groeit, maar fixeren blijkt lastig.”

Den Elzen zit duidelijk in de voorhoede van ontwerpers die nieuwe materialen en technieken toepassen, maar innovatie of duurzaamheid zijn voor haar niet het voornaamste doel. “Ik wil structuren ontdekken, het experiment staat voorop. Het liefst in vorm van een installatie in een museale omgeving zodat de toeschouwer betrokken wordt in de schepping van het werk. Het is jammer dat mijn werk altijd achter gesloten deuren plaatsvindt.” 

En dan is er die ethische kant. “Die is soms lastig,” erkent Den Elzen. “In hoeverre is een materiaal nog natuurlijk wanneer je als kunstenaar ingrepen doet? Het magenstelsel van een koe ontwikkelt structuren inherent aan de functie, dat is interessant. Wanneer ik deze magen in een laboratorium zou kweken, verloochen ik de oorsprong van het materiaal en zou ik mijn fascinatie voor de volmaaktheid van de natuur uitwissen.”

In de toekomst ziet ze volop kansen. "Ik zit boordevol ideeën, de enige belemmering is tijd en geld. Ik wil mezelf verder ontwikkelen in biologie en scheikunde. Met meer kennis op dit vlak zijn de mogelijkheden onbegrensd. Het allerleukste aan mijn werk? Dat alles kan.”