Hoe het CDA de boot miste: Onderhandelen tot je niet meer meedoet

BREDA - Het CDA heeft zichzelf buitenspel gezet toen afgelopen zomer een nieuwe coalitie ontstond van D66, PvdA, SP en VVD. Onder meer door binnen drie maanden na de formatie van de meest linkse coalitie ooit in Breda, voorjaar 2014, al te onderhandelen met VVD over toetreding tot dit college. Die conclusie trekt raadslid Basile Lemaire.

Door Pepijn Nagtzaam en Wijnand Nijs

De VVD zou toen de plaats hebben moeten innemen van GroenLinks. Dat bevestigen meerdere bronnen binnen de betrokken partijen tegenover BredaVandaag. Ook in de resterende periode tot de val van de coalitie in juli 2015 spraken Elbertse en Bergkamp namens het CDA veelvuldig met andere partijen over mogelijke nieuwe coalities, wordt bevestigd.

De manier waarop het CDA zich in de voorbije periode manifesteerde onder leiding van fractievoorzitter Peter Elbertse, was voor Lemaire dinsdag 29 december de aanleiding op te stappen als fractielid van het CDA . Hij gaat als onafhankelijk raadslid verder. Lemaire stelt dat het CDA in Breda zelf de hoofdschuldige is van het sneuvelen van de coalitie in juli 2015, en niet GroenLinks dat feitelijk de stekker eruit trok door het vertrouwen op te zeggen.  

'Missen coalitie komt door niet integer gedrag'
In zijn persverklaring noemt Lemaire het missen van een nieuwe coalitie het gevolg van niet integer gedrag. Daarbij wijst hij ook op de rol van fractievoorzitter Peter Elbertse. Die zegt zich niet te herkennen in de aantijgingen. “Er worden voortdurend gesprekken gevoerd. Ik zie niet het verband met wat er nu gebeurt.” En dat de gang van zaken niet integer zou zijn? “Onzin.”

Elbertse zegt het jammer te vinden dat Lemaire de beslissing heeft genomen om op te stappen. “Op een moment dat recent is afgesproken nog eens met elkaar in gesprek te gaan onder deskundige leiding.” Dat Lemaire zijn zetel houdt, neemt Elbertse voor kennisgeving aan. “Daar gaat een raadslid zelf over. Daar doe je niks aan. Dat kun je hooguit jammer vinden.”   

Een rondgang langs de verschillende partijen naar aanleiding van Lemaires eigen zoektocht naar wat er nu eigenlijk is gebeurd afgelopen periode, geeft een inzicht in wat er zich heeft afgespeeld  in de Bredase politieke wandelgangen. Want na het mislukken van de eerste herformatie in juli bleven de gesprekken tussen CDA en VVD gaande.

Geheime ontmoeting in een wegrestaurant
In februari 2015 ontmoetten partijen elkaar gesproken in het AC-snelwegrestaurant in Oosterhout. Elbertse en Bergkamp gaan daar in gesprek met vertegenwoordigers van de VVD en de SP, bevestigen bronnen binnen die partijen. Al aan het begin van dit gesprek werd duidelijk dat SP niet aan de coalitie wenste te sleutelen en verliet de partij deze gesprekken.

In dezelfde periode benaderde Elbertse ook D66, dat daar niet op in ging. Enkele weken later kwam een nieuwe vraag, nu vanuit het bestuur van het CDA in de persoon van André Lips. Doel: een VVD/D66/CDA-coalitie. Ook een variant met de SP werd nog even geopperd. Een betrokkene van een andere partij hierover: “Het was een van de varianten, er werd zoveel gesproken sinds de jaarwisseling.”

Hoogtepunt komt in zicht
In juli 2015 komt het politieke machtsspel tot een climax, schetst Lemaire.  In de vergadering werd door Elbertse, bijgestaan door raadslid Groeneweg en wethouder Bergkamp, steeds meer aangestuurd op een breuk in de coalitie, die in gang gezet zou moeten worden door het laten vallen van cultuurwethouder Akinci.

Lemaire stelt dat Elbertse en Groeneweg in het geheim nog een fractievergadering hebben georganiseerd, zonder hemzelf en Jeroen Bruijns. “Da’s een politieke doodzonde”, zegt Lemaire. Dat Lemaire en Bruijns daar niet voor uitgenodigd zijn, komt omdat de twee volgens Elbertse onbetrouwbaar zouden zijn. Elbertse: “Onzin. Ik bestrijd dat ik dat gezegd heb.” Elbertse nuanceert de afwezigheid van de twee bij dat overleg. “Er zijn vaker overlegjes binnen de fractie, bijvoorbeeld met specialisten, waar niet de gehele fractie bij aanwezig is. Dat praat je daarna in de fractievergadering weer rond.”

GroenLinks zegt vertrouwen op in coalitie
In de fractievergadering daarna, met de volledige fractie, wordt besproken hoe een breuk afgedwongen kan worden op het museumdossier, in handen van wethouder Akinci. Het CDA hoopt dan op een doorstart met de andere partijen. GroenLinks krijgt lucht van een op handen zijnde  motie van wantrouwen en zegt het vertrouwen op in de coalitie voordat het zover is. Zo beschermt GroenLinks hun wethouder. Resultaat? Het CDA staat buiten spel. “Een motie van wantrouwen? Absolute onzin”, aldus Elbertse. “Niet van mijn hand in elk geval.” Een van de toenmalige oppositiepartijen bevestigt gesprekken over een mogelijke motie.  

In de onderhandelingen na de val van de coalitie bleek dat het CDA geen partner kon zijn voor zowel VVD als D66. Ook kreeg het CDA de suggestie afscheid te nemen van Elbertse als onderhandelaar. De CDA-voorman weigerde een stap opzij te doen, ook nadat het partijbestuur hem daarover benaderde. “Het bestuur was erg verdeeld over een dergelijke stap”, reageert Elbertse. Volgens hem wilde een bestuurslid dat hij bleef en een ander dat hij zou stoppen. “Als er geen draagvlak is, dan is het duidelijk. Maar daarvan was geen sprake. Ik heb mijn verantwoordelijkheid genomen, weglopen is te makkelijk.”

CDA stelt onderzoekscommissie in
Het CDA-afdelingsbestuur stelde na het zomerse debacle een onderzoekscommissie in naar de val van de coalitie, de rol van de fractie en fractievoorzitter Peter Elbertse, en naar het bestuur. Op verzoek deelt Lemaire zijn bevindingen in oktober met de commissie. Hij hoort hij hier niets meer van terug.

Een algemene ledenvergadering wordt tweemaal uitgesteld. Als die uiteindelijk op 15 december, vijf maanden na de val van de coalitie, plaatsvindt, wordt gezegd dat er naar de toekomst gekeken moet worden.  Lemaire: “Op de een of andere manier lijkt het erop dat er binnen CDA Breda geen verantwoording hoeft te worden afgelegd. Niet aan de leden en niet aan de kiezers. Ik begrijp dat niet.”

Voor Elbertse is het duidelijk. “Het proces is ingezet zodat we verder kunnen. Het gaat niet om het halen van het gelijk. Vooral niet als het niet gebaseerd is op feiten. Het is jammer dat dit zo in de media moet komen.”