Meest openbare stuk grond van Breda ligt in het Zaartpark

BREDA - Vier roestige paaltjes steken een centimeter of twintig uit de grond. Ze staan precies in een vierkant en geven daarmee de grens aan van wat het meest openbare stukje grond van Breda is: 49 vierkante meter groot.

Het is ook de naam van het project van Gerrit-Jan Smit creëerde in het Zaartpark: 49m2. In totaal twintig jaar mag de gemeente aan dit stukje grond niks doen. Dat heeft Smit twee jaar geleden uitgebreid vastgelegd in een contract met de gemeente. “Op het moment dat jij hier je moestuin wilt beginnen of je afval hier wilt dumpen, dan mag de gemeente het eigenlijk niet weghalen. Als de gemeente is wil, dan moeten zij aan mij toestemming vragen.”

Grond van niemand
Sindsdien mag er op het stukje grond alles en is het van niemand. Dat betekent ook niet dat er niets gebeurt. “De gemeente mag er ook niet maaien, maar vorig jaar is dat toch een keer gedaan”, vertelt Smit, terwijl hij uitkijkt over het inmiddels drassig geworden vierkant. De oorzaak? “Breda werkt met meerdere onderaannemers die het onderhoud doen. Niet iedereen bleek op de hoogte.”

Het ‘ontregelen’ van een stukje grond bleek lastig.  Het was het doel van zijn zoektocht tijdens zijn afstuderen aan St Joost. Hij vroeg zich af hoe mensen met openbare ruimte omgaan en hoe je het voor elkaar krijgt om openbare ruimte ook weer echt openbaar te krijgen.

Dat bleek een hele klus. “Ik ben vanaf de eerste stap naar de gemeente alles gedocumenteerd. Alles. De mails, de telefoongesprekken, met wie dat dan was, waar het over ging. Noem het allemaal maar op. Het idee was om de bureaucratie bloot te leggen, maar al snel bleek dat de gemeente best wel enthousiast was.”

Kikkersoort
Dat enthousiasme kreeg wel enige sturing. Zijn eerste voorzet om het Valkenberg maar regelvrij te maken haalde het niet. “Dat wist ik eigenlijk wel van tevoren”, lacht Smit. Uiteindelijk kwam er een plek van zeven bij zeven in het Zaartpark, al was het ook daar zoeken. “Ik had eerst een plek meer in het begin, maar dat kon niet, want daar zat een bepaalde kikkersoort en die mocht niet bedreigd worden.”

En nu is er dit stukje drassig groen dat er kunstig ligt te wezen. Zonder bordje, zonder aanwijzing. “Dat vind ik spannend.” Want wat is het? Een bouwwerk? Kunst? “Iedereen denkt dat openbare ruimte voor iedereen is, dat je daar kunt doen en laten wat je wilt, maar we staan er eigenlijk niet bij stil dat die ruimte wordt onderhouden, dat er groepen en partijen achter zitten die dat vormgeven en onderhouden.”

De 49m2 moet laten zien wat er gebeurt als de verantwoordelijkheid voor het onderhoud en wat er gebeurt in de openbare ruimte van de gemeente wordt afgepakt, legt hij uit. “Zodat het weer echt openbaar is. Maar ik denk als ik daarmee aan was gekomen, dan was het niet gelukt. Dus het was best een politiek spel.”

De kunstenaar gooide het op de ecologie en de educatieve waarde. “Toen waren ze best wel enthousiast.” Totdat de vertegenwoordigers van de gemeente op zijn eindexpositie kwamen. “En dat ik daar als werk een pak papier liet zien met alle mails en het hele bureaucratische traject, om daarmee aan te tonen hoe complex het is om kunst in de openbare ruimte te krijgen en hoeveel tijd daarin gaat zitten.”

Twee jaar
Inmiddels ligt de ‘vrijstaat’ in het Zaartpark al twee jaar te liggen. Vooralsnog vooral te schitteren met het groeien van het gras. “Ik had zelf al heel wilde ideeën van wat er zou gebeuren”, lacht hij. Dat is nog niet gebeurd. Maar hij heeft nog even.

Nog achttien jaar is dit het meest openbare stukje openbare ruimte van Breda. En Smit, wat doet hij? “Elk seizoen maak ik een update van hoe het erbij ligt en publiceer ik een foto op Witte Rook. Dus ik moet nog achttien jaar terug.”  Bang dat hij alleen naar het groeien van het gras komt kijken is hij niet. “Er komen vast plannen voor deze strook en dan kan zomaar blijken dat dit stuk in de weg ligt, terwijl de gemeente er niks mee mag.”

Hij kijkt er naar uit.