Afbeelding
Foto: Screenshot YouTube

Franks Filmtip: 'De historische gebeurtenissen zijn vakkundig gefilmd'

Cultuur Uitgelicht

BREDA - Wekelijks belicht filmliefhebber Frank Spreuwenberg een film die in een van de Bredase bioscopen draait. Deze week is dat even anders. Door de coronacrisis zijn Bredase bioscopen gesloten en moeten mensen thuis vanaf de bank films kijken. Deze week J'accuse. Te zien bij Picl.nl.

De Dreyfus affaire was in Frankrijk veruit het grootste politieke schandaal van het einde van de negentiende eeuw. Het verhaal ontbreekt in geen enkel geschiedenis boek.

Militaire rechtbank
Parijs 1895: In aanwezigheid van duizend aangetreden soldaten en een joelende menigte wordt de door een geheime militaire rechtbank wegens spionage veroordeelde legerkapitein Alfred Dreyfus (Louis Garrel) in het openbaar vernederd. Van zijn uniform worden zijn onderscheidingstekens afgerukt en zijn zwaard wordt doormidden gebroken. Ook de luitenant-kolonel Georges Picquart (Jean Dujardin) is er bij op het exercitieterrein. Dreyfus was schuldig bevonden aan spionage voor de grote vijand Duitsland, die ruim twintig jaar eerder Frankrijk had verslagen en dat de Franse regio's Elzas en Lotharingen bij het Duitse keizerrijk had toegevoegd. Terwijl Picquart toekijkt zegt een het hoofd van de militaire inlichtingendienst tegen hem: 'Ziet u, majoor Picquart: de Romeinen voerden Christenen aan de leeuwen; wij voeren hen Joden. Ik vermoed dat dat vooruitgang is.` Dreyfus wordt verbannen naar Duivelseiland, een strafkolonie voor de kust van Zuid Amerika.
 

Nieuwe chef
Het hoofd van de militaire inlichtingen dienst, de dienst die Dreyfus als spion op het spoor is gekomen, is ziek en er wordt een nieuwe chef gezocht. Dat wordt Picquart. Als snel blijkt hem dat er nog steeds Franse militaire geheimen naar Duitsland lekken. Het Franse leger heeft in het diepste geheim een snel vurend kanon ontwikkeld, maar de Duitsers zijn binnen de kortste keren op de hoogte. Hoe kan dat? Picquart gaat op onderzoek uit. Zonder te weten waarom komt begeeft hij zich in een gevaarlijk labyrint van bedrog en corruptie, waardoor niet alleen zijn eer wordt bedreigd, maar zelfs zijn leven.

De tekst gaat verder onder de trailer.

Dreyfus
De affaire Dreyfus heeft veel facetten, maar de belangrijkste is toch wel dat deze kapitein schuldig is verklaard, enkel om het feit dat hij Joods is. Het bewijs werd geconstrueerd. Zo werd een handgeschreven tekst als bewijs gebruikt, waarvan wel vaststond dat die niet was geschreven door Dreyfus. Een schriftkundige beweerde bij de geheime militaire rechtbank echter dat Dreyfus opzettelijk zijn eigen handschrift had veranderd. Als Picquart ontdekt wie de echte spion is en zijn meerderen daarvan op de hoogte stelt, komt hij er achter dat zij met die ontdekking helemaal niet zo blij zijn. De waarheid mag niet aan het licht komen, want dan zal blijken dat er geknoeid is, wat een smet op het leger werp. Men vreest een schandaal van ongekende omvang, en dat komt er ook. Uiteindelijk publiceert Emile Zola, geholpen door Picquard, op 13 januari 1898 over het bedrog een open brief aan de Franse president in de krant L´Aurore onder de titel J'accuse (Ik beschuldig). Telkens stelt hij: 'J'accuse' gevolgd door een naam van een politicus, militair of ambtenaar, kortom van personen die hebben bijgedragen aan het construeren van een beschuldiging en die de onterechte veroordeling tot levenslange verbanning wilden toedekken. De regering moest na de onthulling opstappen. Georges Picquard werd later benoemd tot minister van defensie.

Vakkundig filmwerk
De historische gebeurtenissen zijn vakkundig verfilmd, al is dit niet de beste film die Roman Polanski heeft gemaakt. Toch trekt de film bijzondere aandacht. Regisseur Roman Polanski ziet in de Dreyfus affaire paralellen met de actualiteit van hedendaagse klokkenluiders als de CIA medewerker Snowden, die aan kranten informatie over Amerikaanse spionage activiteiten doorspeelde. Daarover zegt Polanski: "Het is zeer relevant voor wat er vandaag in de wereld gebeurd. Het eeuwenoude spektakel van een heksenjacht op minderheden, veiligheidsparanoia, geheime militaire tribunalen, oncontroleerbare veiligheidsdiensten, doofpotoperaties en een bloeddorstige pers."

Tekst gaat verder onder de foto.

Demonstraties
Een andere reden waarom de film de aandacht trekt heeft te maken met Roman Polanski zelf. Op 13 november 2019 werd de film in de Franse bioscopen uitgebracht. De Parijse première werd geannuleerd omdat ongeveer veertig vrouwelijke demonstranten de toegang tot de bioscoop hadden geblokkeerd. Toen in februari 2020 aan Roman Polanski voor J'accuse de Franse filmprijs César werd toegekend voor de beste regie en het beste scenario verlieten enkele Franse filmmakers uit protest de zaal en braken er in Parijs opnieuw rellen uit. Britse en Amerikaanse distributeurs werden voor de film niet gevonden. De achtergrond daarvan is de uit 1977 stammende beschuldiging van verkrachting door Polanski van een dertien jarig meisje in de VS. Binnen het systeem van plea bargain, dat er toe leidt dat een bekennende verdachte snel vrij komt, verklaarde Roman Polanski zich schuldig en kwam hij vrij. Omdat hij, tegen de gemaakte afspraken in, vreesde toch een langere gevangenisstraf te moeten ondergaan, vluchtte hij in 1978 naar Parijs. Amerika heeft tevergeefs om zijn uitlevering gevraagd.

Dit moet je weten over deze film:

- De film is gebaseerd op het boek An Officer and a Spy (Nederlandse titel: De Officier), een thriller van Robert Harris uit 2013. Harris en Polanski hebben samen het scenario van J´accuse geschreven. Eerder schreven ze samen het scenario van de politieke thriller The Ghost Writer (over Tony Blair).

- Roman Polanski (87) heeft een deel van zijn jeugd in Polen doorgebracht. Tijdens de bezetting van Polen door de nazi's kwam het Joodse gezin in het getto van Krakau terecht. In 1943 wist hij daaruit te ontsnappen. Hij liet zijn ouders en zus achter. In de film The Pianist (2002) heeft hij zijn ervaringen in het getto van Krakau verwerkt. Hij ontving voor The Pianist een Oscar voor de beste regie.

- Eind jaren zestig was Roman Polanski getrouwd met de actrice Sharon Tate. Zij woonden in Hollywood. Sharon Tate werd in 1969 in hun huis vermoord door de bende van Charles Manson. Polanski verbleef toen ter voorbereiding van een film in Londen. In de film Once upon a time in…Hollywood van Quentin Tarantino komt die moord terug (zie mijn filmtip van 22 augustus 2019).

- Jean Dujardin, die de rol van Georges Picquard speelt, won in 2011 een Oscar voor zijn rol in de stomme film The Artist.

Regie: Roman Polanski Met: Jean Dujardin, Louis Garrel, Mathieu Amalric en Emmanuelle Seigner