Franks Filmtip: 'De film laat een tijd zien waarin niemand zijn leven zeker is'

BREDA - Wekelijks belicht filmliefhebber Frank Spreuwenberg een film die in een van de Bredase bioscopen draait. Deze week A Hidden Life. Te zien in Chassé Cinema.

Mag ik met de deur in huis vallen? A Hidden Life gaat over de triomf van het geweten. De film is aangrijpend omdat een onwaarschijnlijke historie wordt blootgelegd, maar vooral omdat het verhaal een ook voor onze tijd wezenlijke en zeer persoonlijke vraag stelt: hoeveel moed is er voor nodig om het geweten te volgen, als het er op aan komt?

Waargebeurd verhaal
Het verhaal is niet verzonnen, maar echt gebeurd. Het gehucht Sankt Radegund in Oostenrijk ligt pal tegen de Duitse grens. Het wordt omgeven door een heerlijk glooiend landschap en bestaat uit een tiental boerderijen. Het leven is er eenvoudig en het kwaad kan de vallei niet bereiken. Franz Jägerstätter, godsvruchtig katholiek en actief voor het pittoreske kerkje, is geboren en getogen in het dorp. Hij werkt hard en is gerespecteerd lid van de agrarische gemeenschap, net als zijn vrouw Fani. Als Oostenrijk in 1939 door de Nazi's bij het Duitse rijk wordt gevoegd, zijn hun drie dochters nog kleuters. Franz wordt - met alle andere sterke mannen uit zijn dorp – opgeroepen om te vechten in het Duitse leger. Iedere militair moet de eed van trouw zweren aan Adolf Hitler en het Derde Rijk. Franz kan dit niet met zijn geweten in overeenstemming brengen omdat hij geen deel wil uitmaken van een moordmachine. "Als God ons een vrije wil heeft gegeven dan zijn we verantwoordelijk voor wat we doen. Ik kan niet doen, waarvan ik denk dat het verkeerd is", zegt hij. Aan de bisschop van Salzburg vraagt hij: "Als onze leiders duivels zijn, wat moet men dan doen?" Die haalt zijn schouders op en wijst op de wettelijke dienstplicht.

Weigering
In het dorp wordt het steeds grimmiger. De weigering van Franz om te dienen in het Duitse leger wordt als verraad ervaren, want de dorpsgenoten die wel het leger in gingen sneuvelen bij bosjes. Intussen belandt Franz in de gevangenis waar hij onder druk wordt gezet. Soms met gesprekken ("Je denkt toch niet écht dat jouw weigering de loop van de oorlog zal veranderen?"), maar meestal door hem te martelen en te vernederen.

Op de weigering de eed van trouw te zweren en dienst te nemen in het leger staat de doodstraf. Franz en Fani weten dat. Er komt een proces bij de militaire rechtbank in Berlijn. "Het zijn maar woorden", zegt zijn advocaat, "teken dit papier en ik krijg je vrij". Maar Franz weigert en Fani steunt hem daarin tot het bittere einde. Dit terwijl het hele dorp, ook meneer pastoor, ook de burgemeester, haar en haar kinderen in de steek laat.

Tekst gaat verder onder de foto.


Aangrijpend
Terrence Malick heeft A Hidden Life niet alleen geregisseerd, maar ook het scenario geschreven. Het verhaal heeft hij gebaseerd op de brieven die Franz Jägerstätter en zijn vrouw Fani elkaar schreven terwijl Franz in gevangenissen zat, eerst in Oostenrijk en later in Berlijn. Terwijl we Franz zien in zijn cel of op de luchtplaats en Fani thuis bij de kinderen of zwoegend op het land, horen we via de voice over flarden van de brieven aan elkaar. Dat geeft een tegelijkertijd levensecht en spiritueel effect aan de film.

A Hidden Life laat zien dat de triomf van het geweten altijd en overal onder vuur wordt genomen. Die van buiten komende bedreiging van het geweten wordt nog versterkt door grove politieke verhoudingen. Malick heeft in A Hidden Life Lenie Riefenstahl's originele filmbeelden van Nazi optochten en massa bijeenkomsten gemonteerd, die het gevoel versterken van een gruwelijke tijd waarin niemand zijn leven zeker is.

De Duitse acteur August Diehl en de Oostenrijkse actrice Valerie Pachner spelen de rol van Franz en Fani vol overtuiging. Het is moeilijk te geloven dat dit heldenoffer is gebracht, maar zij nemen iedere twijfel weg in dit epische verhaal.