Franks Filmtip: 'De feiten zijn niet komisch, maar de film is dat wel'

BREDA - Wekelijks belicht filmliefhebber Frank Spreuwenberg een film die in een van de Bredase bioscopen draait. Deze week is dat even anders. Door de coronacrisis zijn Bredase bioscopen gesloten en moeten mensen thuis vanaf de bank films kijken. Deze week The Dead Of Stalin. Te zien via streamingdienst Cinemember.nl. 

Verboden
Geen betere reclame voor een film dan de vertoning te verbieden. De Britse film The Dead of Stalin werd door de Russische autoriteiten in 2017 verboden. Het Russische ministerie van cultuur verklaarde dat de film een “complot (is) van het westen om Rusland te destabiliseren door een wig te drijven in het Russische volk”. Daardoor konden 144 miljoen Russen de film niet in de eigen bioscoop zien. Kennelijk houdt het Kremlin niet van de Monty Python achtige galgenhumor waarvan de film is doordrenkt.

Sovjet Unie 1953. De onbetwiste leider is de Sovjetdictator Josef Stalin (Rupert Friend) die door iedereen wordt gevreesd. List en bedrog zijn in het Kremlin aan de orde van de dag. En buiten wordt het volk belaagd door de geheime dienst. Wie op ‘de lijst‘ staat wacht executie of deportatie. Stalin laat het hoofd van de geheime politie, Beria (Simon Russell Beale),lijsten uitdelen van de mensen die geëxecuteerd moeten worden. Beria doet dat achteloos en geeft er instructies bij als: eerst de vrouw doodschieten, zodat hij dat nog kan zien. Ook de leden van de dagelijkse leiding, het centraal comité, zijn doodsbang en houden notities bij over de grapjes waar de grote leider om moet lachen en noteren opmerkingen waarvan hij juist uit zijn humeur raakt. Eén verkeerd woord kan fataal zijn.

De tekst gaat verder onder de trailer.

Buitenbewustzijn
Als Stalin naar de radiostudio belt met het verzoek hem zo snel mogelijk de opname te bezorgen van het concert dat hij zojuist op de radio heeft gehoord, ontstaat paniek. Want er is geen opname gemaakt. Terwijl de musici vertrekken worden ze teruggeroepen om het concert opnieuw te spelen. Er wordt publiek van de straat gehaald en een dirigent van zijn bed gelicht omdat de eerste dirigent in katzwijm is gevallen. Nadat hij de plaat heeft opgezet wordt Stalin getroffen door een hersenbloeding, maar niemand durft te gaan kijken. Pas de volgende morgen wordt hij door zijn huishoudster gevonden. Hij is nog niet dood maar wel buitenbewustzijn.

Het centraal comité wordt er bij geroepen. Na discussie wordt besloten dat de beste arts vanRusland Stalin moet onderzoeken. Er worden wat namen van artsen genoemd, maar die zijn allemaal op bevel van Beria gedood. Als uiteindelijk een groep medici wordt gedwongenStalin te onderzoeken, durft geen van hen te zeggen dat Stalin dood is. Na een bedreiging door Beria (‘ik zet je op de lijst’) verklaart de oudste arts dat Stalin niet meer leeft, waarna een strijd om de macht losbrandt.

Strijd
Die strijd wordt vooral gevoerd tussen Beria en Chroesjtsjov (Steve Buscemi). Chroesjtsjov probeert de minister van buitenlandse zaken Molotov (Michael Palin) over te halen hem te steunen bij de stemming over de opvolging van Stalin. Ondanks dat zijn vrouw Polina is opgesloten vanwege haar gebrek aan communistische sympathieën, weigert Molotov omdat hij de partij trouw wil blijven. Molotov vreest tweespalt. Maar Beria laat Polina vrij omMolotov’s steun te winnen.

Tekst gaat verder onder de foto.

Chroesjtsjov wordt belast met de organisatie van de begrafenis van Stalin. Het gekonkel gaat intussen verder. Als de grote leider opgebaard ligt zodat het volk afscheid kan nemen, verschijnt generaal Zjoekov (Jason Isaacs). Terwijl het centraal comité toekijkt, laat hij als een soort Batman zijn mantel van zijn schouders glijden en roept het centraal comité ter verantwoording. Wie heeft het bevel gegeven dat de soldaten in de kazernes moeten blijven?Chroesjtsjov maakt Beria verantwoordelijk, maar Beria ziet het als een gezamenlijk genomen besluit. In een tragikomische scene krijgt Chroesjtsjov uiteindelijk de steun van het leger.Terwijl de leden van het centraal comité om de kist met Stalin staan, liegt Chroesjtsjov alles bij elkaar, waarna Beria voor zijn executie moet vrezen.

Komisch
De verhaallijn is in zekere zin historisch en de personen in de film zijn dat ook. De gewetenloze Beria, de waanzinnige partij ideoloog Molotov, generaal Zjoekov met zijn prachten praal, ze hebben allemaal hun basis in de feiten. Interessant is de rol van Chroesjtsjov, de baas van de communistische partij, die het beste kan liegen van allemaal. Die feiten zijn niet komisch, maar de film is dat wel. The Dead of Stalin staat in dezelfde traditie als de ‘The Spanish Inquisition’, sketches van Monty Python. Ook in The Dead of Stalin worden de complotten tot lachwekkende proporties uitvergroot waardoor de historische gebeurtenissen potsierlijk worden. Regisseur Armando Iannucci, die ook het scenario schreef, heeft er met deze topcast een bizar spektakelstuk van gemaakt. Zelfs van executies weet hij een(geslaagde) grap te maken. Door de karakteristieke personages en de korte dialogen heeft The Dead of Stalin bovendien veel vaart gekregen.

Dit is wat je moet weten over deze film:

- The Dead of Stalin is gebaseerd op het stripboek La Mort de Stalin van de Franse tekenaar Thierry Robin en tekstschrijver Fabien Nury.

- Al is de vertoning daar verboden, in Rusland is de film 1,5 miljoen keer illegaal gedownload.

- Er is kritiek denkbaar op de historische accuratesse van de film, maar regisseur en scenarioschrijver Armando Lannucci pareerde die kritiek met de opmerking dat hij geen documentaire heeft gemaakt, maar fictie die is geïnspireerd op de werkelijkheid of de toentertijd gevoelde werkelijkheid.

- Michael Palin, die de minister van buitenlandse zaken Molotov speelt, was een van deboegbeelden van Monty Python. Hij werd onder meer bekend door de “The Dead Parrotsketch”.

- The Dead of Stalin is een van de favoriete films van de vorige president van de VS, Barack Obama.

Regie: Armando Iannucci Met: Olga Kurylenko, Rupert Friend, Adrian McLoughlin, Steve Buscemi, Jason Isaacs,Simon Russell Beale e.a.