Afbeelding
Foto: Screenshot YouTube

Franks Filmtip: ‘In de categorie Western is deze film nooit meer overtroffen’

Door: Frank Spreuwenberg Cultuur Uitgelicht

BREDA - Wekelijks belicht filmliefhebber Frank Spreuwenberg een film die in een van de Bredase bioscopen draait. Nu de bioscopen gesloten zijn, kiest Frank voor een film die te streamen is. Deze week is dat ‘Once Upon a Time in the West ’. Te zien bij Pathe-thuis.nl.

Regisseurs als Martin Scorsese (The Irishman) en Quintin Tarantino (Once upon a time in Hollywood) waren, naar eigen zeggen, diep onder de indruk van de Italiaanse western Once Upon a Time in the West van regisseur Sergio Leone. Volgens het Amerikaanse magazine Time behoort deze film uit 1969 tot de honderd beste films allertijden. Wat de film hoog boven alle andere “spaghetti” westerns uit tilt, zijn de lange, langzame scenes, waarin weinig gebeurt en vooral weinig wordt gezegd, tot een kort en hevig moment van geweld. Geen eindeloze schietpartijen. Regisseur Leone was meer geïnteresseerd in de rituelen die aan geweld vooraf gaan, dan in het geweld zelf.

Melodie en geluid

De muziek bij de film van de Italiaanse componist Ennio Morricone is misschien wel net zo beroemd als de film zelf. Er zijn miljoenen platen van verkocht. Hij componeerde de muziek nog vóórdat de opnames waren begonnen. Ieder van de vier hoofdrollen heeft een eigen melodie en geluid. De man die in de tweede scene aankomt op het station is naamloos, maar wordt Harmonica genoemd, een rol van Charles Bronson. We horen het ijle geluid van de mondharmonica die hij bespeelt. De rol van weduwe Jill (Claudia Cardinale), die een nieuw leven begint, wordt verklankt door een lyrische sopraan met koor. De goedhartige bandiet Cheyenne (Jason Robards) is herkenbaar aan het geluid van een blikkerige banjo en een hocky tonk piano. Als de meedogenloze moordenaar Frank (Henry Fonda) in beeld verschijnt klinken vervormde gitaren. Tijdens de opnames draaide regisseur Leone de muziek zodat hij wist welk tempo hij bij ieder shot moest aanhouden.


Ongeëvenaard

De openingsscene is ongeëvenaard. Een station in de woestijn op een lome namiddag. En drie mannen die op het houten perron op een reiziger wachten. Er is geen muziek, er zijn alleen de natuurlijke geluiden. Een deur die kraakt, de wind, het slepende geluid van een roestige windmolen, een haan en een paar kippen en een vlieg die in de weg zit. Alles heel verstild totdat de locomotief met veel kabaal binnenrijdt. Voor het eerst muziek, het ijle geluid van Harmonica, die we niet zien, maar wel horen. Een kort, maar hevig vuurgevecht en daarna de stilte, de wind en het slepende geluid van de windmolen.

Morton (Gabriele Ferzetti) is de baas van een spoorbedrijf en woont in een wagon getrokken door een stoomlocomotief. Hij leidt de aanleg van een spoorlijn van de Amerikaanse oostkust naar de westkust. Hij heeft haast want hij is ziek en wil voor zijn dood de Pacific bereiken. Frank werkt voor Morton en heeft de opdracht ‘kleine obstakels uit de weg te ruimen’. Het spoortraject loopt langs de ranch Sweetwater, de enige plek in de woestijn waar de locomotief water kan innemen. Met dat vooruitzicht heeft een roodharige Ier, de man van Jill, de grond jaren eerder gekocht. Grond die Morton moet zien te ‘verwerven’. Omdat haar man is vermoord door Frank en zijn mannen is Jill eigenaresse van de ranch Sweetwater geworden. Harmonica en Cheyenne helpen haar op onverwachte momenten bij de ‘afrekening’ met verrassende methodes. Frank vraagt zich intussen af wie Harmonica is. Als ze elkaar ontmoeten vraagt Frank naar zijn naam, maar Harmonica noemt alleen de namen van door Frank vermoorde mannen. Daar kan het niet bij blijven.

Gerechtigheid

Kort gezegd is het thema van de film: Het westen is dan wel wild, maar het ontkomt niet aan de wrekende gerechtigheid. Sluipenderwijs komt zij dichterbij. Langzaam maar zeker wordt onthuld waar het Harmonica om te doen is. Wrekende gerechtigheid werd nog nooit zo sensationeel en sensitief in beeld gebracht en imponeert nog steeds, ook al zijn we twee generaties verder. Als een film zo lang standhoudt dan moet het wel een kunstwerk zijn.

Dit is wat je moet weten over deze film:

- In 2018 werd Once Upon a Time in the West gerestaureerd. De film behoort tot het erfgoed van de VS en is daarom opgenomen in de collectie van The Library of Congress vanwege zijn culturele, historische en esthetische belang.

- Once Upon a Time in the West werd opgenomen in Italië, Spanje en in de VS. De binnenopnames zijn gemaakt in de Cinecittà studio’s in Rome. De openingsscene op het station is in de Spaanse provincie Grenada opgenomen en de spoorwegscenes langs de Guadix-Hernán-Valle spoorweg. De opnames van de Sweetwater Ranch zijn gemaakt in de Tebernas woestijn in zuid-oost Spanje. Monument Valley in de staat Utah (VS) is gebruikt voor de route die Jill aflegt van het station naar haar nieuwe thuis op Sweetwater Ranch.

- Henry Fonda kwam op de set in Spanje met bruine contactlezen. Maar regisseur Sergio Leone vond de eigen blauwe ogen van Fonda beter omdat ze het kille, ijzige karakter van Frank weerspiegelen.

- Nadat de film in de Europese bioscopen was gaan draaien, ging de jeugd op grote schaal over tot het dragen van de lange jassen (“maxis”), zoals die van de bende van Cheyenne. Dat leidde nogal eens tot problemen, want de fladderende jaspanden raken gemakkelijk tussen de bewegende treden van de roltrap of de spaken van de fiets.

Regie: Sergio Leone Met: Claudia Cardinale, Charles Bronson, Henry Fonda en Jason Robards, Gabriele Ferzetti