Afbeelding
Foto: Screenshot YouTube

Franks Filmtip: ‘De urgentie voel je in elke seconde van de film’

Door: Frank Spreuwenberg Cultuur Uitgelicht

BREDA - Wekelijks belicht filmliefhebber Frank Spreuwenberg een film die in één van de Bredase bioscopen draait of online te bekijken is. Dit keer is dat Along the Way, te zien bij Chassé Cinema en online bij Picl.nl.

Mijke de Jong (1959) is een activistische filmer. Toen ze op de Nederlandse filmacademie zat, was ze actief in de Amsterdamse krakerswereld en sloot zich aan bij de radicale actiegroep Onkruit. Deze anti-militaristische beweging trok midden jaren tachtig de aandacht door acties waarbij geheime defensiedocumenten werd een buitgemaakt en gepubliceerd. De directeur van de filmacademie stelde Mijke de Jong toen voor de keuze. Stoppen met de acties of vertrekken bij de filmacademie. Ze bleef, maar daarmee waren haar activistische drijfveren niet weg. Voor een beter wereld strijdt ze nu met de camera. In 2015 heeft de film Layla M gemaakt, over een radicaliserende moslim. In 2016 was die film de Nederlandse inzending voor de Oscar. Een deel daarvan heeft ze gefilmd in een vluchtelingenkamp. Dat maakte zoveel indruk op haar dat ze besloot om als vrijwilliger te gaan helpen. In 2017 vertrok ze naar kamp Moira op het Griekse eiland Lesbos om vluchtelingen die daar onder erbarmelijke omstandigheden moesten zien te overleven van het nodige te voorzien. Daar ontmoette ze de Afghaanse Malihe en Nahid Rezaie. De negentienjarige tweeling vroeg Mijke de Jong of ze in een film van haar mochten spelen. Op basis van hun vluchtervaringen en die van anderen ontstond een scenario.

Op de grens 
Aan het begin van de film zeggen Fatima (Nahid) en Zahra (Malihe) wie ze zijn, dat ze in kamp Moria in Griekenland zijn, dat ze op de vlucht zijn naar Nederland en dat ze een film gaan maken. Dan begint het verhaal. We zien de oversteek van de Iraans-Turkse grens in de nacht. Onder leiding van een mensensmokkelaar loopt-rent een groep van ongeveer twintig mannen en vrouwen – oud en jong – sommigen met kinderen – licht gebogen door het bergachtige grensgebied. Op de grens is een hek geplaatst, maar in het gaas is een gat geknipt. Juist als de groep daarbij aankomt klinkt het vuur van een machinegeweer. Een deel van de groep is al door het hek en rent verder Turkije in. Het plukje mensen aan de Iraanse kant blijft achter. Door deze gebeurtenis worden de zussen van hun moeder gescheiden. Zij liepen achter aan, maar hun moeder vooraan.

De tekst gaat verder onder de trailer 

Kamp Moria 
Uiteindelijk bereiken ze Istanbul. Een prachtige stad voor toeristen, maar een gevaarlijke plek voor ontheemden. Die bivakkeren in de parken, hele gezinnen met kinderen, vrouwen in groepjes, mannen alleen. Kortom, de chaos die al zo vaak te zien was op de nieuwsbeelden. De mobiele telefoon is hun meest waardevolle bezit. Bellen met hun moeder lukt niet omdat haar telefoon zwijgt. Fatima en Zahra gaan in de stad op zoek naar hun moeder maar vinden haar niet. Om naar Griekenland te kunnen moet er veel geld worden betaald aan de mensensmokkelaar, maar dat hebben ze niet. De spanning loopt op als Zahra besluit te gaan samenwerken met de mensensmokkelaar (Sina Nazari), door in de parken vrouwelijke vluchtelingen te werven. Vrouwen vertrouwen vrouwen eerder, legt ze uit. Met deze manier van geld verdienen is Fatima het niet eens. Maar veel keus is er niet. Het alternatief is uitgebuit worden in een naaiatelier. Uiteindelijk wordt Griekenland bereikt, waar de hel van kamp Moria wacht. Gelukkig blijven de energieke zussen optimistisch. Aan het einde van de film roepen ze in de camera: “Nederland, wij komen eraan of jullie willen of niet.”

Vluchteling 
Alle acteurs in Along the Way (Onderweg) zijn vluchteling. De stijl van de film is documentaire achtig. Maar het is een speelfilm waarin voor de dramatische ontwikkeling feit en fictie door elkaar lopen. Along the Way is een film gemaakt óver, maar ook mét vrouwen. Het is bijzonder moedig van regisseur Mijke de Jong, dat ze aan het project is begonnen en het heeft afgemaakt. Want filmen in zo’n kamp is niet zonder risico, je kunt er de omstandigheden niet naar je hand zetten. De toegang kan plotseling zonder opgaaf van reden worden geweigerd en acteurs zijn van de ene op de andere dag weg omdat ze door de Griekse autoriteiten naar het vaste land zijn gebracht.

Urgentie 
Along the Way geeft een indringend gezicht aan de nieuwsbeelden. Vrouwen hebben tijdens de vlucht meer te vrezen dan mannen. Deze invalhoek wordt zelfden getoond. In de film rinkelen in overdrachtelijke zin de alarmschellen steeds. De urgentie voel je in elke seconde van de film. Voor Malihe en Nahid had ik direct een zwak. Zo levenslustig, zo energiek, zo slim, zoveel mensenkennis, maar ook: nog zo jong. Deze film is diep onder mijn huid gaan zitten.

Dit is wat je moet weten over deze film:

- In vluchtelingenkampen worden door NGO’s veel cursussen gegeven. Niet alleen taalcursussen, maar ook vakopleidingen. Mijke de Jong gaf in kamp Moria een cursus filmmaken. Daarbij ontmoette ze Malihe en Nahid Rezaie, die in de film de rollen van Fatima en Zahra vertolken.

- Mensensmokkel is een misdrijf. In de film wordt daarover een neutraal standpunt ingenomen. Smokkelaars zijn mensen die anderen helpen hun bestemming te bereiken.

- In tussenshots laat Mijke de Jong meerdere vrouwelijke vluchtelingen aan het woord. Daaruit blijkt dat het hun meer te doen is om een veilig heenkomen, dan om geld.

Regie: Mijke de Jong Met: Malihe Rezaie, Nahid Rezaie en Sina Nazari