Column Léon Knops: ‘Wie is de baas? De burger in ieder geval niet’

BREDA - Breda barst van de inspirerende ondernemers en bestuurders. Iedere twee weken vraagt BredaVandaag één van hen een column te schrijven over hun vakgebied. Vandaag is dat Léon Knops van Witlox VCS.


Wie is de baas?

Een eenvoudige vraag, maar een antwoord is minder gemakkelijk te geven. Vraag je het aan je vrienden tijdens een borrel, dan is de kans groot dat er direct aan vrouwlief wordt gedacht. Stel je de vraag aan vrouwlief, dan volgt meestal een stilzwijgen ten teken dat je daar
beter niet over door kunt vragen.

Andere antwoorden refereren vaak aan spreekwoorden zoals ‘wie betaalt, bepaalt’ of ‘wiens brood men eet, wiens woord men spreekt’. Vrij te vertalen als: geld bepaalt het gezag. De vraag kan groot- en kleinschalig worden opgevat. Is de overheid de baas? Heeft de criminaliteit de rechtsstaat overgenomen? Bepaalt de farmaceutische industrie de stand van de medische wetenschap? Als je de vraag maar in een bepaalde setting plaatst, wordt het antwoord steeds moeilijker en wordt de waarheid of de werkelijkheid steeds minder grijpbaar.

Ondanks al deze kanttekeningen aarzelen we in onze communicatie niet om antwoorden in eerste instantie voor waar aan te nemen. Waarheidsvinding en het onderzoeken van achterliggende motieven bij het beoordelen van een antwoord blijft vaak achterwege. Er is nu eenmaal een behoefte aan duidelijkheid en zekerheid. Als je dan nog gaat twijfelen over antwoorden op je vragen, dan corrodeert het fundament van je bestaansrust. Het huidige tijdsgewricht zet spanning op deze behoefte en wordt wetenschappelijk als ‘liminaliteit’ aangeduid. We gaan over naar een nieuwe werkelijkheid, waarbij dan ook nieuwe vragen horen en nieuwe antwoorden gegeven moeten worden.

Het voorgaande is tamelijk zweverig….laten we het concreet maken. Hoe ga je als werkgever om met werknemers die zich bewust niet laten vaccineren? Kan een werknemer weigeren met een niet gevaccineerde collega te werken? Kan ik iemand verplichten zich te (laten) testen? Allemaal vragen waarop het antwoord tot februari 2020 simpel was, maar nu dwingt tot nuancering en het opnieuw uitvinden van wat we als ‘redelijk’ ervaren.

De hiervoor gestelde vragen kun je vanuit strikt arbeidsrechtelijk perspectief beantwoorden. Obstakel daarbij is dat de antwoorden geformuleerd zijn op de oude werkelijkheid en niet meer lijken te passen in de huidige situatie. Daar waar de werkgever een aantal bevoegdheden kende om zijn organisatie aan te sturen, wordt dit nu beperkt door privacy-rechten van werknemers en eisen van bescherming van de gezondheid.

Op dit moment moeten we het doen met de opvatting dat een werknemer niet verplicht kan worden zich te laten testen. Je mag als werkgever werknemers (vrijwillig) laten testen, maar mag hiervan géén registratie bijhouden. Je mag werknemers verplichten het werk op de overeengekomen werkplek te doen, maar moet dan wel de veiligheid garanderen. Het ongemak van deze antwoorden op die vragen van het echte leven zal iedereen voelen.
Toch is het noodzaak de grondslagen van ons arbeidsrechtelijk systeem als uitgangspunt te handhaven: de werkgever is de baas, maar dan wel met gezag dat uitlegbaar moet zijn.

Maar ik vrees het ergste. Als we met elkaar maatschappelijk klaarblijkelijk de draai maken dat we onze gezondheid laten identificeren met een QR code en dit in Europa aan elke willekeurige douanier of restauranthouder laten zien, ben ik bang dat de vraag wie de baas is, uiteindelijk nog maar één antwoord kent: de burger in ieder geval niet.