Breda, 1930. Urinoir, een z.g. plaskrul, bij de Hoge Brug boven het riool van de Vismarktstraat. Voor passanten werd het urinoir enigszins aan het oog onttrokken door een groot reclamebord.
Breda, 1930. Urinoir, een z.g. plaskrul, bij de Hoge Brug boven het riool van de Vismarktstraat. Voor passanten werd het urinoir enigszins aan het oog onttrokken door een groot reclamebord. Stadsarchief Breda

Het Oude Vest riool en de Erfgenamen

BREDA - Breda had - als middeleeuwse vestingstad - nog geen rioolstelsel en het gevoel van schaamte van de burger was anders dan vandaag de dag. De behoefte werd gewoon op straat gedaan en kwam vanzelf in de singelgrachten terecht.

Binnenshuis werd het gedaan op een zinken emmer of houten ton die simpelweg op straat werd geledigd of waarvan de inhoud boven uit het raam werd gegooid. De beter gesitueerden gingen over tot de aanschaf van ‘n kakstoel en/of secreet met als motto ‘het gemak dient de mens’. Toch had niet iedereen daar het geld voor over. Men deed het gewoon in de tuin en was er sprake van ‘kouwe kak’.

Dit alles leidde tot vies water, stank en grote viezigheid. Ondanks stedelijke reglementen voor het verwijderen van uitwerpselen en mesthopen braken er toch epidemieën uit met verschrikkelijke gevolgen zoals het krijgen van ‘de klere’. Op zekere dag werden de menselijke uitwerpselen bruikbaar als mest op het land en er ontstonden bedrijven die het inzamelen en ophalen van de Bredase poep en pies gingen organiseren. Hiertoe werd het zogenoemde ‘beertonnenstelsel’ geïntroduceerd, met ‘beertonnenwagens’ die op gezette tijden bij de mensen thuis de tonnen met poep kwamen ophalen. Bij de Tilburgse textielfabrieken was er daarnaast nog een andere behoefte en ontstonden de zogenoemde ‘kruikenzeikers’.

Uiteindelijk werd dat sjouwen met poep en pies ook geen succes en ging Breda, net zoals andere steden, over tot de aanleg van riolen, waarbij bepaalde stinkende grachten, kreken en sloten overkluisd werden. Een belangrijk voorbeeld van een dergelijke overkluizing is het huidige ‘Oude Vest riool’ dat, na diverse grondige opknapbeurten, nog steeds in bedrijf is.

Veel aspecten rond het toiletgebeuren blijven obscuur en vaak onbespreekbaar, hoewel niet voor kinderen. Thans zijn veel medische- en technische beroepen gerelateerd aan het (kunnen) lozen van ontlasting en urine. Spreker vertelt hoe het Bredase ‘darmenstelsel’ is ontstaan, hoe en door wie het Oude Vest Riool is gebouwd, maar ook op welke wijze dit Bredase rioleringsgebeuren navolging heeft gekregen. De lezing wordt verzorgd door Hans de Vaan. De presentatie op donderdag 13 februari, aanvang 19.30 uur in SCC De Poelewei, Mgr. De Vetstraat 2, Breda is vrij toegankelijk voor leden en niet-leden van de erfgoedvereniging. [l]