Bredanaar eert Poolse schilder Stefanoff: ‘Ik ben geboren onder een schilderij van hem’

BREDA - Bij het Maczek Memorial wordt vanavond een nieuwe expositie geopend over de Poolse schilder Christo Stefanoff. De expositie vertelt over het bijzondere leven van de schilder. Als verzetsstrijder overleefde Stefanoff verschillende concentratiekampen en na de oorlog kwam hij in Breda wonen en schilderen. De tentoonstelling is samengesteld door de Bredanaar Frans Wauters die is geboren en getogen tussen de werken van Stefanoff. "Ik wil het erfgoed van Stefanoff in kaart brengen en bekend maken wat hij allemaal heeft gedaan", aldus Wauters.

Frans Wauters is zijn hele leven al gefascineerd geweest door de werken en het levensverhaal van de Poolse schilder Christo Stefanoff. "Toen ik opgroeide hingen er een aantal schilderijen van hem bij ons in huis. Ik ben zelf geboren onder een schilderij van hem. Dit was een schilderij dat hij had gemaakt van mijn moeder", vertelt hij. De schilder heeft lange tijd in Breda gewoond en heeft hier vele schilderijen gemaakt. Waaronder een van zijn bekendste werken, een grote drieluik dat door de Eerste Pantser Divisie van Maczek aan de gemeente Breda is geschonken.

Naarmate Wauters ouder werd, is hij zich steeds meer gaan verdiepen in het leven van Stefanoff. "Hij had ontzettend veel ambitie en heeft altijd grote dingen nagestreefd. Misschien spiegel ik me daar ook een beetje aan. Ik hou er wel van om dingen op te pakken en te kijken hoe groot het kan worden." Twee jaar geleden begon hij een onderzoek om het erfgoed en het levensverhaal van de schilder in kaart te brengen en bekend te maken. Zijn onderzoek bracht hem naar Canada waar een verlaten atelier en museum als tijdcapsule het verhaal van de schilder bewaarde. Het resultaat van Wauters’ zoektocht wordt vanavond onthuld in het Maczek Memorial in Breda.

Een leven als een filmscript

"Zijn leven leest echt als een filmscript", vertelt Wauters. Christo Stefanoff is geboren in Bulgarije, waar hij volgens Wauters al heel wat had bereikt. Op een gegeven moment is hij als schilder gaan rondzwerven over de wereld. In die tijd heeft hij in Hollywood de actrice Greta Garbo geschilderd. Uiteindelijk is hij in Polen beland waar hij verliefd werd op het land en een Poolse vrouw. Hij is met haar getrouwd en heeft zich toen genaturaliseerd tot de Poolse nationaliteit.

Toen de Duitsers tijdens de Tweede Wereldoorlog Polen binnenvielen, werd Stefanoff actief in het Poolse verzet. Dit heeft er uiteindelijk toe geleid dat hij en zijn vrouw gevangen werden genomen door de nazi’s. Stefanoff overleefde verschillende gevangenissen en concentratiekampen tot hij aan het einde van de oorlog werd bevrijd uit het kamp Bergen-Belsen. Ook zijn vrouw had haar gevangenschap overleefd, maar hun zoontje hebben ze nooit meer teruggevonden. Net als veel ontheemde Polen is hij uiteindelijk via de Eerste Pantserdivisie van Maczek in Breda terechtgekomen.

Een bijzondere connectie

Het is in Breda dat het verhaal van Stefanoff ook persoonlijk wordt voor Wauters. "Hij heeft een tijd bij mijn grootouders in huis gewoond. Hij betaalde voor kost en inwoning met zijn schilderijen. Hij is waarschijnlijk bij ons terechtgekomen doordat mijn tante was getrouwd met een Poolse soldaat van de Eerste Pantser Divisie, en daar had Stefanoff goede contacten mee", vertelt Wauters. Terwijl Stefanoff in Breda woonde, maakte hij vele schilderijen, waaronder het drieluik en het schilderij van Wauters’ moeder.

Een tijdcapsule in Canada

Na een aantal jaar in Nederland vertrok Stefanoff naar Canada. Al zijn onverkochte werk, waarvan hij een groot deel in Breda had gemaakt, nam hij mee. In Canada kocht hij een groot stuk land met het idee om er een dorp voor kunstenaars van te maken. Verder dan een atelier en een museum kwam het echter niet. "Het was een lang gekoesterde droom van mij om daar eens te gaan kijken, en tijdens mijn onderzoek ben ik er twee keer naartoe gegaan. Het was echt geweldig om te zien wat er allemaal bewaard is gebleven", vertelt Wauters. Door een diefstal kort na zijn dood besloot de weduwe van Stefanoff om het museum en atelier te sluiten. "Hierdoor is alles eigenlijk als een tijdcapsule bewaard gebleven. Ik heb in de expositie één schilderij van mijn opa hangen waarvan ik lange tijd niet wist dat het bestond. Dit is een van de schilderijen die ik heb teruggevonden in Canada.

De expositie

Enkele schilderijen en objecten die hij in Canada heeft herontdekt, heeft Wauters meegenomen naar Breda. Deze en meer zijn te zien in de expositie in het Maczek Memorial. Deze expositie toont de belangrijkste werken over de Poolse strijd die Stefanoff tijdens zijn verblijf in Breda heeft gemaakt. Op deze schilderijen is volgens Wauters goed het spatelwerk te zien waar de schilder bekend om stond. "Met de spatel werd de verf dik aangebracht waardoor er ook een 3D-effect ontstaat. Hij was ook heel goed in het maken van portretten. De gezichten die hij schildert zijn heel precies en herkenbaar", vertelt Wauters. Het werk van Stefanoff was volgens Wauters echter zeer divers. "Hij beheerste veel verschillende soorten technieken. Hij kon ook heel goed tekenen met crayon of houtskool." Deze diversiteit laat Wauters mooi terugkomen in de expositie die verweven is met de permanente expositie van het Maczek Memorial.

De expositie over Christo Stefanoff wordt vanavond feestelijk geopend door wethouder Marike de Nobel. Bezoekers kunnen de expositie tot en met 30 november bewonderen in het Maczek Memorial aan de Ettensebaan in Breda.