Column: De kerntakendiscussie of hoe je een trap veegt

Toch dapper, die rechtse coalitie die momenteel de directie voert over Breda, om enkele dagen voor Kerstmis de allerarmsten in stad en dorpen nog even een paar honderd euro af te pakken. De langdurigheidstoeslag wordt zo’n beetje gehalveerd. Er moet bezuinigd worden. Dit is wel de beste manier om duidelijk te maken dat het menens is.

En als je kuilen in de weg wilt blijven repareren, je niet op cultuur wilt bezuinigen, de lasten van huizenbezitters niet wilt verhogen en je ook hebt beloofd om parkeren gratis te maken buiten winkeltijden, dan moet je wat.

De langdurigheidstoeslag gaat omlaag. In diepste wezen is dat een soort antidepressivum voor mensen die jaar in, jaar uit met een inkomen op het minimum of net daarboven moeten zien rond te komen. Eens per jaar ontstaat er zo voor een gezin met kinderen een klein beetje ruimte om wat noodzakelijke vervangingen te doen of wellicht eindelijk eens iets leuks te doen. Vaak gaat het bedrag (het was eens per jaar € 500 voor een huishouden met kinderen) naar aflossing van schulden.

Toch straalt de huidige coalitie minder kilte uit dan bovenstaande zinnen zouden kunnen doen vermoeden. Je voelt gewoon dat deze wethouders weten wat het is om aan het eind van je geld nog zoveel maand over te hebben. Deze coalitie van VVD, D66, CDA en GroenLinks is er voor alle Bredanaars, zoveel is wel duidelijk. Want zei de VVD-wethouder van sociale zaken niet maandagavond nog dat alle Bredanaars een kans moeten krijgen om in hun eigen onderhoud te voorzien, zelfs al zitten ze al dertig jaar in de bijstand?

Je ziet bij wijze van spreken die grauwe gezichtjes achter de geraniums opfleuren na zo’n genereus uitgestoken hand. Eindelijk de kans om wat zelfrespect terug te winnen. Terug te verdienen, liever gezegd. Breda pakt net voor kerst geld af van de allerarmsten van de stad. Want, zo vindt de coalitie, dan worden die bijstandsklanten meer geprikkeld om een betaalde baan te zoeken.

Voor sommigen zal dat wel opgaan. Maar helaas hebben veel mensen die al lang in de bijstand zitten nu eenmaal bitter weinig mogelijkheden op een baan. Zeker nu. Het zijn mensen met een vlekje of een serieuze beperking, of ze zijn al te oud. De helft is boven de 45 jaar.
Bovendien, of ze daar nu schuldig aan zijn of niet, als je jaren achtereen in een betrekkelijk isolement leeft, wat veel bijstanders doen, ben je niet even om te toveren tot die sociaal vaardige, gezellige verpleegkundige, hovenier, stadswacht, koffiejuffrouw of caissière. Op een bepaald moment zit dat er niet meer in. En dan kun je je een ongeluk zoeken naar een baan, maar dan is er geen baas die je wil hebben.

Zo min mogelijk mensen met een uitkering is vanuit meer dan één benadering een zeer wenselijk uitgangspunt. Niet alleen voor henzelf, maar ook vanwege probleem dat de verzorgingsstaat, onder invloed van een almaar opener economie met meer concurrentie (ingewijden spreken van globalisering) in zijn huidige vorm niet betaalbaar blijft.

Voor Nederland en nogal wat andere landen komen daar problemen van vergrijzing bij. De last van de ouderdom – met oplopende pensioenkosten en steeds hogere rekeningen van de gezondheidszorg - wordt op steeds minder werkenden afgewenteld. Ook daarom moeten meer mensen aan de slag en zullen we niet ontkomen aan nieuwe vormen van immigratie om al het werk te kunnen doen. Maak de borst alvast maar nat: wat betreft nieuwe culturen is Nederland nog lang niet klaar.

Onder de Bredase bijstandsklanten zijn er vast nog wel een paar die met veel aandacht en hulp nog wel een baantje kunnen vinden. De Wet Werk en Bijstand verplicht overigens gemeenten nu ook al om dit te doen. Dat is met particuliere re-integratiebureaus de afgelopen jaren niet echt gelukt. Sommige van die commerciële bureautjes helpen alleen kansrijken naar een baan en strijken van de minder gelukkigen wél de begeleidingsvergoeding op om hen vervolgens aan hun lot over te laten.

Maar het is les van het eerste decennium van deze eeuw. Sommige belangrijke dingen in een mensenleven, de eerste jaren van een kind, zorg voor de zwaksten, kun je beter niet de marktkrachten overlaten, zelfs al deden overheid en sociale partners dat in het verleden op de arbeidsmarkt ook niet al te succesvol.
Dat zijn gemeenschapstaken. Weet u nog? Van vroeger? Gemeenschap, samenleving? Solidariteit? Dat je, ook al kende je elkaar niet allemaal, toch voor elkaar zorgde, want het kon jou tenslotte ook overkomen? Waar grote bestaansafhankelijkheden in het spel zijn, komen nu de graaiers al snel uit hun holen. Dan is het oppassen geblazen en lukt het met alle toezicht van de wereld maar matig om het allemaal netjes te houden.

Nee, op armoedebeleid bezuinigen, dat is netjes. Waarom niet op cultuur bezuinigd? Waarom de lasten niet een beetje verhoogd? Waarom wel gratis parkeren? Natuurlijk kan er van cultuur wat af en hoeven mensen met een eigen huis niet op een tientje of twee per maand te kijken. Maar dat is niet de essentie.

Cultuur is vandaag de dag van groot belang voor de aantrekkingskracht van Breda op langere termijn. Juist in een globaliserende economie, waarin bedrijven én mensen hun vestigingsplek voor het uitkiezen hebben, moeten ook steden en regio’s zich profileren om ook over vijf of tien jaar banen te kunnen aanbieden, studenten te kunnen binden en dus zo min mogelijk mensen in de bijstand te laten tobben. Lastenverhoging in tijden van structurele financiële krapte is het werk van de zachte heelmeesters. Daarmee is nog nooit een begrotingsprobleem opgelost. Het maakt politici én uitvoerders lui. Gratis parkeren? Dat legt GroenLinks zelf maar aan zijn kiezers uit.

Helaas is er maar één weg uit de tekorten: een kleinere, kwalitatief hoogwaardige, klantgerichte overheid. Dat heeft deze coalitie goed gezien. Een overheid die niet alles meer voor burgers doet, en zich ook minder met die burger bemoeit. Dat is op lokaal niveau lastig te regelen, want veel taken van de gemeente zijn nu eenmaal wettelijk verplicht. Toch moet het. De weg erheen is lastig. Onduidelijk is hoe de coalitie die ziet. Wel graag de trap van bovenaf vegen.

We zijn zeer benieuwd naar de kerntakendiscussie in de nieuwe directie van Breda. Daar, bovenin het overheidsapparaat van deze stad, had het verhaal idealiter natuurlijk moeten beginnen, niet bij de allerarmsten van de stad.